Selenium is een essentieel mineraal dat in kleine hoeveelheden in het lichaam voorkomt, maar een cruciale rol speelt bij tal van biologische processen. Het is van vitaal belang voor het behoud van de gezondheid van cellen, het ondersteunen van het immuunsysteem, het reguleren van de schildklierfunctie, het bevorderen van de reproductieve gezondheid en het beschermen tegen bepaalde vormen van kanker. In dit uitgebreide overzicht behandelen we de verschillende functies van selenium in het lichaam, de voordelen voor de gezondheid en de belangrijkste voedingsbronnen van selenium.
1. Selenium en Bescherming van Cellen Tegen Schade
Een van de belangrijkste functies van selenium in het lichaam is de bescherming van cellen tegen schade, vooral schade veroorzaakt door oxidatieve stress. Oxidatieve stress ontstaat wanneer er een overmaat aan vrije radicalen in het lichaam aanwezig is, wat leidt tot schade aan cellen, eiwitten en DNA. Dit type schade wordt geassocieerd met een reeks chronische aandoeningen, waaronder hart- en vaatziekten, kanker en neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer en Parkinson.
Selenium speelt een belangrijke rol bij het neutraliseren van vrije radicalen door deel uit te maken van een enzymatische groep die bekend staat als glutathionperoxidase (GPx). Dit enzym helpt bij het verminderen van oxidatieve schade en beschermt de cellen.
De Rol van Glutathionperoxidase
Glutathionperoxidase is een van de belangrijkste antioxidante enzymen die afhankelijk zijn van selenium. Het enzym katalyseert de omzetting van gevaarlijke peroxiden, zoals waterstofperoxide, in onschadelijke verbindingen zoals water. Hierdoor worden lipiden in celmembranen, eiwitten en DNA beschermd tegen oxidatieve schade.
De functie van glutathionperoxidase is cruciaal voor het behoud van de integriteit van cellen en het voorkomen van schade door vrije radicalen, wat kan leiden tot chronische ziekten en vroegtijdige veroudering.
2. Selenium en de Antioxidantfunctie
Selenium is vooral bekend om zijn antioxidantfunctie, waarbij het helpt bij de bescherming van het lichaam tegen de schadelijke effecten van vrije radicalen. Antioxidanten zijn stoffen die vrije radicalen neutraliseren en zo cellen beschermen tegen oxidatieve schade, wat essentieel is voor het voorkomen van een reeks ziekten en het behoud van een goede gezondheid.
Oxidatieve Stress en de Betekenis van Selenium
Oxidatieve stress treedt op wanneer er een onbalans is tussen de productie van vrije radicalen en het vermogen van het lichaam om deze te neutraliseren. Dit kan leiden tot schade aan lipiden, eiwitten en DNA, wat uiteindelijk kan bijdragen aan ziekten zoals hartziekten, kanker en diabetes.
Selenium, als onderdeel van glutathionperoxidase en andere selenoproteïnen, speelt een belangrijke rol bij het verminderen van deze schade door vrije radicalen te neutraliseren en te voorkomen dat ze cellen beschadigen.
Synergie Tussen Selenium en Vitamine E
Selenium werkt vaak in synergie met andere antioxidanten, zoals vitamine E, om de schade veroorzaakt door oxidatieve stress te beperken. Terwijl vitamine E vetoplosbaar is en lipiden in celmembranen beschermt tegen oxidatie, helpt selenium bij het afbreken van de peroxiden die tijdens metabolische processen ontstaan. Samen vormen deze twee stoffen een krachtig verdedigingssysteem tegen oxidatieve schade.
3. Selenium en Ondersteuning van het Immuunsysteem
Het immuunsysteem is het verdedigingsmechanisme van het lichaam tegen infecties, ziekten en abnormale cellen, zoals kankercellen. Selenium speelt een belangrijke rol bij het ondersteunen en reguleren van het immuunsysteem. Een voldoende hoeveelheid selenium in het lichaam is essentieel voor een effectieve immuunrespons, terwijl een tekort aan selenium de afweer van het lichaam tegen infecties en ziekten kan verzwakken.
Het Effect van Selenium op Immuuncellen
Selenium beïnvloedt de productie en functie van witte bloedcellen, die essentieel zijn voor de bestrijding van infecties. Vooral T-lymfocyten, die een centrale rol spelen in het adaptieve immuunsysteem, zijn zeer gevoelig voor een tekort aan selenium. T-lymfocyten zijn verantwoordelijk voor de directe aanval op virusgeïnfecteerde cellen en kankercellen. Een tekort aan selenium kan leiden tot een verminderde productie van deze cellen, waardoor het lichaam minder goed in staat is om ziekteverwekkers te bestrijden.
Daarnaast stimuleert selenium de activiteit van natural killer cells (NK-cellen), een type immuuncel dat verantwoordelijk is voor het vernietigen van virusgeïnfecteerde cellen en kankercellen. Bij een tekort aan selenium kan de effectiviteit van deze cellen worden verminderd, wat de immunologische afweer verzwakt.
Antivirale Eigenschappen van Selenium
Selenium staat ook bekend om zijn antivirale eigenschappen. Verschillende studies hebben aangetoond dat selenium de replicatie van bepaalde virussen, waaronder griepvirussen, het HIV-virus en rhinovirussen die verkoudheid veroorzaken, kan verminderen. Dit antivirale effect van selenium wordt toegeschreven aan zijn vermogen om de productie van cytokinen te moduleren, moleculen die de immuunrespons van het lichaam reguleren.
Selenium en de Productie van Antilichamen
Naast het stimuleren van de productie van immuuncellen is selenium ook essentieel voor de productie van antilichamen, gespecialiseerde eiwitten die ziekteverwekkers zoals bacteriën en virussen herkennen en neutraliseren. Zonder voldoende selenium kan de productie van antilichamen worden verminderd, wat de mogelijkheid van het lichaam om infecties te bestrijden, verzwakt.
4. Selenium en Schildkliergezondheid
De schildklier is een klein orgaan in de voorkant van de hals dat hormonen produceert die het metabolisme, de groei en de ontwikkeling reguleren. Selenium is cruciaal voor de gezondheid van de schildklier omdat het betrokken is bij de productie en regulatie van schildklierhormonen.
De Rol van Selenium bij de Omzetting van Schildklierhormonen
Selenium is een belangrijk bestanddeel van deiodinases, enzymen die thyroxine (T4), de inactieve vorm van het schildklierhormoon, omzetten in triiodothyronine (T3), de actieve vorm van het hormoon. Deze omzetting is cruciaal voor het handhaven van een gezond metabolisme en voldoende energieniveaus. Bij een tekort aan selenium kan de omzetting van T4 naar T3 worden verminderd, wat kan leiden tot symptomen van hypothyreoïdie, zoals vermoeidheid, gewichtstoename en depressie.
Bescherming van de Schildklier Tegen Oxidatieve Schade
De schildklier is bijzonder kwetsbaar voor oxidatieve stress omdat bij de synthese van schildklierhormonen peroxiden vrijkomen. Selenium, als onderdeel van glutathionperoxidase, helpt deze peroxiden te neutraliseren en beschermt schildkliercellen tegen oxidatieve schade. Deze bescherming is essentieel voor het behoud van een normale schildklierfunctie en het voorkomen van schildklieraandoeningen.
Selenium en Auto-immuunziekten van de Schildklier
Selenium kan gunstig zijn bij de behandeling van auto-immuunziekten van de schildklier, zoals Hashimoto-thyreoïditis. Bij deze aandoening valt het immuunsysteem de schildklier aan, wat leidt tot een ontsteking en verminderde schildklierfunctie. Onderzoek heeft aangetoond dat seleniumsuppletie de niveaus van schildklierantistoffen bij patiënten met Hashimoto-thyreoïditis kan verlagen, wat de symptomen kan verbeteren en de levenskwaliteit van patiënten kan verhogen.
5. Selenium en Reproductieve Gezondheid
Selenium speelt een belangrijke rol in de reproductieve gezondheid, zowel bij mannen als bij vrouwen. Dit mineraal is essentieel voor de vruchtbaarheid, de embryonale ontwikkeling en de algemene functie van het voortplantingssysteem.
Reproductieve Gezondheid bij Mannen
Bij mannen is selenium nodig voor de spermatogenese, het proces van zaadcelproductie. Selenoproteïnen zijn betrokken bij de vorming en rijping van zaadcellen en zorgen voor hun beweeglijkheid en structurele integriteit. Bovendien beschermt selenium de zaadcellen tegen oxidatieve schade, die de zaadcelkwaliteit en de mannelijke vruchtbaarheid kan beïnvloeden.
Selenium en de Kwaliteit van Sperma
Onderzoeken hebben aangetoond dat seleniumsuppletie de zaadcelkwaliteit kan verbeteren bij mannen met vruchtbaarheidsproblemen. Mannen met lage seleniumwaarden hebben vaak een verminderde zaadcelbeweeglijkheid en een lagere zaadcelconcentratie, wat de kans op bevruchting verkleint. Selenium helpt ook bij het behoud van de DNA-integriteit in zaadcellen, wat essentieel is voor een succesvolle bevruchting en de gezonde ontwikkeling van het embryo.
Reproductieve Gezondheid bij Vrouwen
Bij vrouwen speelt selenium ook een belangrijke rol in het handhaven van de vruchtbaarheid en het ondersteunen van de gezonde ontwikkeling van de foetus tijdens de zwangerschap. Zwangere vrouwen hebben voldoende selenium nodig om de foetus te beschermen tegen oxidatieve stress en om de normale schildklierfunctie te waarborgen, die essentieel is voor de neurologische ontwikkeling van het kind.
Selenium en Zwangerschap
Een tekort aan selenium tijdens de zwangerschap wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op pre-eclampsie, een gevaarlijke aandoening die wordt gekenmerkt door hoge bloeddruk en orgaanschade, vooral aan de lever en de nieren. Onderzoek suggereert dat seleniumsuppletie het risico op pre-eclampsie kan verminderen en de zwangerschapsuitkomsten kan verbeteren.
6. Selenium en Bescherming Tegen Kanker
Selenium is uitgebreid bestudeerd vanwege de mogelijke rol die het speelt bij het voorkomen van bepaalde soorten kanker. Dankzij het vermogen om cellen te beschermen tegen oxidatieve schade, de immuunrespons te moduleren en de DNA-reparatie te ondersteunen, wordt aangenomen dat selenium het risico op het ontwikkelen van bepaalde soorten kanker kan verminderen.
Onderzoek naar Selenium en Kanker
Talrijke studies hebben de relatie tussen seleniumgehalten en het risico op kanker onderzocht, met uiteenlopende resultaten. Sommige onderzoeken suggereren echter dat seleniumsuppletie het risico op bepaalde soorten kanker, zoals prostaatkanker, longkanker en darmkanker, kan verminderen.
Prostaatkanker
De relatie tussen selenium en prostaatkanker is een van de meest bestudeerde. Hoewel de resultaten niet eenduidig zijn, suggereren sommige onderzoeken dat seleniumsuppletie gunstig kan zijn voor mannen met een hoog risico op het ontwikkelen van prostaatkanker, vooral bij degenen met lage seleniumwaarden in het bloed.
Longkanker
Selenium kan ook een beschermende rol spelen tegen longkanker, vooral bij mensen die worden blootgesteld aan omgevingsgifstoffen zoals sigarettenrook, die oxidatieve stress en DNA-schade veroorzaken.
Darmkanker
Sommige studies hebben aangetoond dat mensen met hogere seleniumgehalten een lager risico hebben op het ontwikkelen van darmkanker. Deze beschermende werking wordt toegeschreven aan het vermogen van selenium om oxidatieve stress in het spijsverteringskanaal te verminderen en de DNA-reparatie te ondersteunen.
7. Waar Halen We Selenium Vandaan?
Omdat het menselijk lichaam geen selenium kan aanmaken, moet dit via de voeding worden verkregen. De hoeveelheid selenium in voedsel varieert sterk, afhankelijk van de hoeveelheid selenium in de bodem waarin de planten worden gekweekt of waar de dieren grazen. In sommige delen van de wereld, waar de bodem arm is aan selenium, zoals in bepaalde delen van China en Europa, lopen mensen een hoger risico op een seleniumtekort.
Voedingsbronnen van Selenium
- Paranoten: Paranoten zijn de rijkste voedingsbron van selenium. Al één of twee paranoten per dag kunnen meer dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid selenium leveren.
- Zeevruchten en Vis: Vissen zoals tonijn, sardines en zalm zijn uitstekende bronnen van selenium.
- Vlees en Gevogelte: Vlees, vooral rundvlees, kip en kalkoen, is een goede bron van selenium, vooral als de dieren zijn grootgebracht op seleniumrijke bodems.
- Eieren: Eieren bevatten matige hoeveelheden selenium en kunnen een waardevolle bron zijn voor mensen die geen vlees of vis eten.
- Granen en Plantaardige Voedingsmiddelen: Volkoren granen, zaden en andere plantaardige voedingsmiddelen kunnen selenium leveren, hoewel hun gehalte sterk afhangt van de concentratie van selenium in de bodem.
- Zuivelproducten: Melk, yoghurt en kaas bevatten ook selenium, zij het in kleinere hoeveelheden in vergelijking met vlees en vis.
Aanbevolen Dagelijkse Inname van Selenium
De aanbevolen dagelijkse inname van selenium varieert afhankelijk van leeftijd, geslacht en levensfase:
- Volwassenen: De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor volwassenen is 55 microgram per dag.
- Zwangere en Borstvoedende Vrouwen: Zwangere vrouwen hebben een hogere behoefte aan selenium, waarbij 60 microgram per dag wordt aanbevolen, terwijl vrouwen die borstvoeding geven 70 microgram per dag nodig hebben.
- Kinderen: De dagelijkse behoefte aan selenium voor kinderen varieert van 20 tot 40 microgram, afhankelijk van de leeftijd.
Toxiciteit van Selenium: Is Het Mogelijk Om Teveel In Te Nemen?
Hoewel selenium essentieel is voor de gezondheid, kan overmatige inname schadelijk zijn en leiden tot een aandoening die bekend staat als selenose. De symptomen van toxiciteit zijn onder meer gastro-intestinale problemen, haaruitval, witte vlekken op de nagels en milde zenuwbeschadiging. De bovengrens van veilige inname voor volwassenen is vastgesteld op 400 microgram selenium per dag.
Selenium is een essentieel mineraal dat een breed scala aan functies in het lichaam ondersteunt, waaronder het beschermen van cellen tegen oxidatieve schade, het ondersteunen van het immuunsysteem, het bevorderen van de gezondheid van de schildklier, het handhaven van de reproductieve gezondheid en mogelijk het voorkomen van bepaalde soorten kanker.
